Dom Virgílio Kardeál husu Timoroan Hotu Reza Bá Papa Francisco Atu Hametin Fiar iha Domin, Pás no Fraternidade Umana

DILI, RAFA.tl– Arsebispu Arkedioseze Metropolitana Dili, Dom Virgílio Kardeál do Carmo da Silva, SDB, husu Timoroan hotu atu nafatin reza bá Papa Francisco nia klamar, atu husi nia harohan da’et,  hametin liután fiar, domin, pás no fraternidade umana entre Timoroan.

Notísia Relevante: PNTL Garante Seguransa Másimu iha Misa Agradesimentu Tinan-ida Vizita Papa Francisco iha Tasi-Tolu

Arsebispu Arkedioseze Metropolitana Dili, hatoo lia murak ne’e, iha ámbitu selebrasaun missa agradesimentu, hodi hanoin tinan ida vizita Maktoban Papa Francisco iha Timor-Leste, ne’ebé realiza iha kampal Tasi-Tolu, fatin ne’ebé Papa Francisco reza missa hamutuk ho sarani rihun resin iha loron 10 fulan-Setembru tinan 2024.

Iha missa asaun ba grasa ne’e, Arsebispu Arkedioseze Metropolitana Dili, Dom Virgílio Kardeál do Carmo da Silva, SDB, akompaña husi Bispu sira kreda Timor nian, Kardeál husu atu sarani no ema hotu, Timoroan tomak nafatin reza bá Papa Francisco nia klamar atu husi Lalehan aas bá nafatin harohan daet bá kreda no sarani rai Timor hodi moris iha domin, unidade, dame no fraternidade.

Arsebispu hato’o obrigadu bá legadu ne’ebé Papa Francisco husik hela mai Timor, bá kreda no bá mundu. Papa Francisco nia prezensa hatudu ona paradigma lideransa ida ne’ebé lolos, hatur iha liafuan ‘Bom Pastor’ nian, nu’udár lider kreda universal nian.

Papa Francisco fuan boot hodi preokupa bá situasaun mundu nian, funu, terus, hamlaha no diskriminasaun hodi bolu nafatin bá damen justisa sosial no fraternidade.

“Ita haree iha Papa Francisco nia aan, figura aman ida ne’ebé domin nain, hatudu hodi hanorin ita kona-bá mijeriokordia paternura Maromak nian. Nu’udár aman Papa Francisco nia preokupasaun no atensaun pastoral mak bá ema moras, kbiit laek, terus, susar no kiak sira. Ami ho fuan no laran hakarak hasa’e ami nia sakrifisiu hahii nian, knananuk ksolok no agradesementu nian bá diak hotu ne’ebé Maromak halo no hatudu ona bá Timor oan sira,” Dom Virgílio Kardeál  hateten.

Arsebispu dehan bainhira  hateke ho matan fuan nian hodi haree  Timor nia istória rasik, hotu-hotu bele rekoiñese katak Maromak hola parte iha dalan naruk bá luta ukun rasik aan nian hodi lori rai ida-ne’e sai nasaun ida livre no soberanu fiar no esperansa bá ukun rasik aan, ho nune’e, nu’udár ema fiar nain  agradese tanba Maromak halo ona buat diak oi-oin mai Timor.

Ohin  mai halibur hamutuk iha Tasi-Tolu, dala ida tan hodi rekoñese katak, iha fatin ida-ne’e, iha eventu istóriku boot rua ne’ebé la’ós deit hatudu Timoroan nia fiar, maibé mós koloka rai Timor iha mapa mundu nian.

Eventu istóriku bá dahuluk mak Papa João Paulo II mai vizita iha 12 fulan-Outubru tinan 1989, hatudu ba mundu tomak katak, povu Timor, povu ne’ebé fiar nain, povu ida ne’ebé hatene luta hamutuk bá nia auto determinasaun.

Papa João Paulo II husik hela lia-fuan murak bá Timor oan sira katak “imi mak masin rai nian, imi mak roman mundu nian”. Husi Papa João Paulo II nia vizita, ikus mai Timoroan hetan grasa ukun rasik aan nian ne’ebé halo Timor moris iha roman liberdade nia laran.

Eventu istóriku daruak nian mak, Papa Francisco mai vizita rai Timor iha loron 09 to’o  loron 11 fulan-Setembru tinan 2024.

Timor dala-ida tan hatudu bá mundu katak rai ki’ik ida-ne’e, iha roman mundu nian, iha roman fiar Katólika nian ne’ebé nabilan dau-dauk iha kontinente Aziátiku nia laran.

Papa Francisco haree hetan roman, iha Timoroan sira-nia fuan, iha labarik sira, iha foin-sa’e sira, katuas-ferik sira roman evajellu nian mak sei fó roman bá Timoroan nia kultura no toman sira hodi nune’e valor evajellu nian bele moris no hola isin iha Timoroan sira nia fuan hodi transforma ema husi laran mak ema moris iha fiar ida deit ne’ebé ho ilas Timoroan nian.

“Papa Francisco nia vizita ida ne’ebé hatudu duni katak, Maromak hanoin no haraik bensaun mai ita, liu husi prezensa Papa Francisco nian, mai hametin ita-nia fiar bá Maromak, haboot ita-nia esperansa bá loron aban no haburas ita-nia karidade bá malu,” Dom Vergílio Kardeál do Carmo da Silva tenik.

Arsebispu subliña mós katak, ho espiritu liturjia asaun ba grasa ida-ne’e, mai  atu haksolok tanba Maromak hadomi no tau matan bá ema ki’ik, kiak no haraik aan sira.

Iha livru profeita Isaias nian ne’ebé haklaken bá povu Izraél kona-bá loron salvasaun nian, nu’udár loron ksolok nian iha loron ne’ebé Maromak sei hasai povu husi nakukun laran hodi lori bá naroman.

Nia sei lori sai sira be moris iha dadur laran, Nia sei hakaman povu nia todan no halo sira moris iha dame, liberdade no ksolok laran, buat hotu Nai halo tan hadomi Nia povu no Maromak Nia domin hatudu liu husi sai ema kiak sira.

Iha liafuan murak ne’ebé Santu Padre hameno hela iha diskursu sira, ne’ebé hato’o iha nia omília, ne’ebé fahe ona iha nia jestu ne’ebé hatudu ona halo ema hotu sente duni katak, Papa Francisco nia domin bá povu Timor, povu ida ne’ebé simples fiar nain, no hatene haksolok.

Haksolok ne’ebé Timoroan hatudu ona mak halo Papa nia fuan monu bá Timor, hodi hateten deklarasaun ida ne’ebé sinseru kona-bá Timor katak, “ha’u nia laran monu tiha ona bá Timor-Leste”.

Arsebispu mós haktuir hikas kona-bá, Papa Francisco nia diskursu iha Katedrál Dili, ne’ebé hateten nia mós mai husi mundu nia rohan Argentina, vizita imi iha liu rohan no nia hakarak dehan katak, rai ida -e’e tanba iha mundu nia rohan, nia sai nu’udár sentru evajellu nian.

Ida-ne’e hatudu  atu aprende evajellu sira ne’ebé iha rohan no ida ne’ebé dook liu mak sai sentru.

Papa bolu Timoroan atu hateke bá Maria nia istória, aprende husi fetoran simples ida ne’ebé hili atu sai ki’ik no haraik aan nafatin.

Papa enkoraja Timoroan hotu hodi dehan, keta tauk atu sai ki’ik iha Maromak Nia futar oin no iha ema seluk nia oin, loke ita-nia moris atu fó ita-nia tempu hodi hetan haksolok.

Papa mós dehan, tau matan didiak bá povu ida-ne’e (Timor), hadomi imi nia povu, halo povu ida-ne’e sai buras no povu ida diak tebes.

Sarani doben sira hamutuk iha fiar no orasaun hasae agradese bá Maromak no kontinua reza bá Papa Francisco nia klamar atu iha Lalehan nafatin harohan daet bá Timoroan hotu hanesan lia murak be nia husik hela, “imi hotu iha ha’u nia fuan, Maromak haraik bensaun bá imi hotu”.

Tuir observasaun Rafa.tl  iha terrenu nota katak, iha missa asaun ba grasa ne’e hetan partisipasaun másimu husi autoridade Governu, sivíl no militár, relijiozu no relijioza sira, liu-liu sarani sira husi Dioseze Maliana, Baucau no Dili.

Hafoin missa, Arsebispu Arkedioseze Metropolitana Dili, Dom Virgílio Kardeál do Carmo da Silva, SDB, hodi igreja nia naran, sani tomak, agradese ba IX Governu Konstitusionál, liu husi liña ministeriál sira hotu, ne’ebé kolabora no apoiuu másimu ba iha selebrasaun solene, missa agradesimentu tinan-ida vizita Papa Francisco iha Timor-Leste.

Reportajen ekipa Rafa.tl