Ouvir RAFA Ritmo, Voz e Coração de Timor
DILI, RAFA.tl– Komisáriu Komisaun Anti-Korrupsaun (CAC, sigla portugés), Rui Pereira dos Santos, hamutuk ho Komisáriu Adjuntu CAC na’in-rua, Miguel Acacio Faria no Rosário de Araujo, no estrutura ezekutivu CAC halao audiénsia kortezia ba Prezidenti Parlamentu Nasional (PN) Maria Fernanda Lay, hodi atualiza servisu no fiskalizasaun sira CAC nian projetu estadu sira iha teritóriu nasionál.
Iha audénsia ne’e, Komisáriu CAC partilla informasaun no servisu sira CAC nian, durante tinan 2024 no fulan-Janeiru too fulan-Setembru tinan 2025 nian.
Iha oportunidade no sorumutuk ne’e, Komisariu CAC entrega mós rezumu aktividade servisu CAC nian durante tinan-13, ne’ebé publika ona iha livru nu’udár kalediskope.
CAC mós informa ba Prezidente Parlamentu Nasionál, Maria Fernanda Lay, katak iha mandatu Komisáriu ezekutivu CAC nian ba períodu ida ne’e sei halo alterasaun dekretu lei Nu. 23 ho Nu. 24 2015 kona-ba organograma CAC nian.
Komisáriu CAC esplika mós ho detalla ba servisu no aktividades CAC nian tuir Lei Nu. 7/2020 MPCC mak Prevensaun no Sensibilizasaun (PS), Investigasaun Kriminal (IK), no Servisu Apoiu no Kooperasaun (SAK).
Iha Diresaun Prevensaun no Sensibilizasaun, liu-liu area inspeksaun no monitorizasaun ne’ebé hetan instrusaun direta husi Nai Primeiro Ministro Kay Rala Xanana atu monitoriza projeitus abandonadu sira.
Durante inspeksaun no monitorizasaun ekipa CAC konsege obriga emprezariu sira kontinua fali servisu hafoin paradu iha tinan balun nian laran. Ekipa CAC fó opsaun rua (2) ba emprezariu; Kontínua obra no finaliza projetu no CAC halo prosesa kriminal ba emprezariu tuir Lei Nu. 7/2020 26 de Agosto -Medidas Prevensaun no Kombate Korrupsaun (MPCC).
“Maioria emprezáriu sira ne’ebé abandona projetu iha Minusípiu Ermera, Liquiça, Aileu, Dili, Bobonaro, Manufahi, Ainaro, Viqueque, no RAEOA ikus mai hili kontínua obra no finaliza servisu,” Komisáriu CAC Rui Pereira dos Santos hateten ba jornalista sira iha PN.
Iha prevensaun krime korrupsaun nian, CAC halo ona arolamentu ba ajente públiku sira hamutuk na’in-10.746 iha ne’ebé funsionariu públiku deklara ona riku-soin hamutuk 12.088. aplika sansaun 25% koa saláriu baze mensál ba infratór na’in-2.895 (tinan 2024 no fulan husi fulan Janeiru -Setembru 2025) no rekolla ona koima hamutuk US$357.813,47.
Diresaun Investigasaun Kriminal sei planu laran no halo ona konkordansia verbalmente entre lideransa CAC ho Ministerio Públiku atu halo joint investigation ba kazu lubun ida iha RAEOA.
“Kazu ne’ebé sei halo joint investigation mak kazu sosa aviaun ZEEMS no Ro Haksolok,” Komisariu Rui subliña.
CAC simu keixa husi publiku hamutuk 70, prosesu averiguasaun 25, la kontinua prosesu averiguasaun hamutuk 39 tamba la iha indisus krimi. Halo auto-partisipasaun CAC ba iha Ministeriu Publiku hamutuk 6 kazus.
Iha Servisu Kooperasaun, Komisáriu mós informa, iha fulan Maiu iha UN Country Visit husi UNODC hodi halo auto-avaliasaun ba implementasaun UNCAC nian iha Timor-Leste. Iha momentu hanesan Señor Komisariu mos entrega konvite ida husi UNODC ba PPN atu hodi partisipa CoSP meeting nebe sei hala’o iha Doha-Qatar 12-19 Dezembru 2025.
Komisáriu Rui Pereira esplika ba Prezidenti Parlamentu Nasionál Fernanda Lay kona-bá progresu tenderizasaun edifisiu foun CAC nian ne’ebé sei hari’i iha Palapaso Suku Motael termina ona iha loron 30 Setembro no agora tama ona ba iha faze dezeñu.
Komisariu CAC la halo diskriminasaun ba prosesu kriminal ba membru governu. CAC halo servisu ho profesional la haree ba kour politiku, status social no kour ema ruma nian iha Timor-Leste.
Iha tempu badak, CAC sei rekruta asesór internasionál no kompleta mós seniór management hodi fó pose ba Komisariu Adjuntu Investigasaun nian iha Kinta (02/10/2025), iha CAC, Farol, Dili.
CAC mós halo ona asaun no esforsu sira hodi hadi’a sistema sira internál CAC nian hanesan kontinuasaun ba dezenvolve sistema dizitalizasaun infraestrutura IT CAC nian. Halo rehabilitasaun ba kondisaun edifísiu sira CAC nian no esforsu hodi buka solusaun ba dezeñu futuru edifísiu CAC.
Durante sorumutuk, Prezidenti Parlamentu Nasionál, Maria Fernanda Lay hatudu nia prontidaun atu kontínua kolabora ho CAC iha luta kontra korrupsaun.
Prezidente Parlamentu Nasionál, Maria Fernanda Lay hamutuk ho Asesora prinsipál Carmelita Caetano Moniz no Sekretariu Jerál Parlamentu Nasionál, elojia servisu Komisariu Rui ho ninian ekipa ezekutivu sira ne’ebé foin halao knar diak no hatudu ona progresu servisu diak entre CAC ho Ministeriu Publiku.
Prezidente Parlamentu Nasionál fó enkorajamentu ba iha Komisariu CAC Rui Pereira ho ekipa atu halao servisu la haree ba kor polítika, estatutu sosial no ho imparsial, transparante iha luta kontra krime korrupsaun iha Timor-Leste.
Reportajen ekipa Rafa.tl
Written by: RafaFM
CAC Atualiza Servisu no Fiskalizasaun sira Projetu Estadu Nian Ba PPN
Harii husi Nilton no Akita durante tempu susar sira hafoin referendu, Rádiu Rafa mosu nu’udar símbolu esperansa no rekonstrusaun iha Timor-Leste. Ida-ne’e maka estasaun rádiu dahuluk ne’ebé mosu hafoin independénsia, halibur foin-sa’e sira, habelar ksolok, no fó lian ba jerasaun foun, maski bainhira barak sei hela iha uma ne’ebé halo ho ahu-ruin hafoin destruisaun ne’ebé kauza hosi violénsia ne’ebé mosu hafoin referendu 1999, iha ne’ebé timoroan sira vota atu haketak hosi Indonézia no harii nasaun ida ne’ebé independente no livre.
Copyright Rafa.tl - Desenvolvido por Justweb.pt