Destaque

PN Aprova Ona Lei Halakon Totál Pensaun Vitalísia ho Efeitu Retroativu iha Final Globál

todaySeptember 26, 2025 259

Background
share close

DILI, RAFA.tl– Parlamentu Nasionál (PN) liuhosi  plenária estraordináriu,  Sesta (26/09/2025), aprova ho unanimidade projetu lei númeru 11/VI (3a) kona-bá Revoga Pensaun Mensál Vitalísia ba Deputadu no eis-Titulár Órgaun Soberania no Providénsia sira seluk iha finál globál ho efeitu retroativu ho votu a-favór 62, kontra zero(0) no abstensaun mós zero (0).

Notísia Relevante: PN Aprova ho Unanimidade iha Faze Jeneralidade Halakon Pensaun Vitalísia ho Efeitu Retroativu, Xanana-Horta Konkorda

Iha debate faze spesialidade ne’e laiha proposta no tuir rejimentu Parlamentu, iha diskusaun espesialidade aborda espesífku kada artigu. Projetu lei ne’e iha artigu hamutuk hitu hanesan;

Artigu 1; Objetivu

Objetivu hosi lei ida-ne’e maka atu revoga provizaun legál hotu-hotu ne’ebé fó pensaun mensál vitalísia ba Deputadu sira no eis-titulár sira Órgaun Soberanu nian, nune’e mós atu hamate kualkér pensaun ka benefísiu espesiál sira seluk ne’ebé fó antes ne’e, ho efeitu retroativu hahú hosi 20 Maiu 2002.

Artigu 2; Ámbitu Aplikasaun nian

  1. Lei ne’e aplika ba Deputadu Nasionál atuál no antigu sira hotu;
  2. Eis Titulár Órgaun Soberanu sira, inklui Prezidente Repúblika, Primeiru-Ministru, Membru Governu sira, Prezidente Tribunál Superiór sira no órgaun sira seluk ne’ebé prevee ona iha Lei kona-bá Titulár Órgaun Estadu nian;
  3. Kobre forma hotu-hotu hosi pensaun sira, subsídiu sira ka seguransa sosiál espesiál ne’ebé fó bazeia ba kualidade ezersísiu hosi kargu soberanu sira.

Artigu 3; Revogasaun Retroativa

  1. Dispozisaun legál hotu-hotu ne’ebé kria, autoriza ka regula ona pensaun vitalísia ba kategoria sira ne’ebé temi iha artigu anteriór revoga, ho efeitu retroativu hahú hosi inísiu Primeira Lejizlatura Parlamentu Nasionál nian.
  2. Kualkér pagamentu atuál ka futuru ba pensaun sira-ne’e mós sei para, no Estadu tenke suspende kedas dezembolsu sira ne’ebé korresponde.

Artigu 4; Revogasaun ba Lei Espesifiku sira

  1. Lei kona-ba Pensaun Mensál Vitalísia Deputadu sira-nian no Benefísiu sira seluk (Lei No. 1/2007, loron 18 fulan-Janeiru, ne’ebé altera hosi Lei No. 7/2017, loron 26 fulan-Abril) no Estatutu Titulár sira Órgaun Soberanu nian (Lei No. 7/2007, fulan-Jullu tinan 25) espresa iha ne’e, hanesan mós sira hotu alterasaun sira, iha medida ne’ebé sira estabelese pensaun ba vida tomak ba Eis-Titulár sira Órgaun Soberanu nian.
  2. Kualker Norma legál sira seluk, regulamentu sira, ka orden sira ho konteúdu ne’ebé hanesan mós hetan revogasaun.

Artigu 5; Reembolsu sira no Efeitu Finanseiru no Materiál sira

  1. Montante sira ne’ebé simu tiha ona nu’udar pensaun vitalísia molok lei ida-ne’e tama iha vigór sei la sujeita ba reembolsu, salvaguarda boa-fé no serteza legál.
  2. Maibé, sei laiha direitu adkiridu ba pagamentu sira ne’ebé kontinua, ne’ebé sei para definitivamente ho entrada iha vigór lei ida-ne’e nian.
  3. Priviléjiu no benefísiu materiál sira seluk hotu ne’ebé hetan nu’udar rezultadu hosi estatutu eis-deputadu ka eis-xefe órgaun soberania nian, inklui abitasaun ofisiál, veíkulu servisu nian, kondutór, akompañamentu, kombustível ka apoiu lojístiku sira seluk, tenke entrega tomak ba Estadu ka

Artigu 6; Regulamentu

Governu aprova, iha prazu másimu loron 30 hafoin publikasaun lei ne’e, padraun regulatóriu sira ne’ebé nesesáriu ba nia implementasaun tomak.

Artigu 7; Dispozisaun Finál no Entrada iha Vigór

Lei ida-ne’e hahú vigora iha loron ne’ebé nia publika ho efeitu hahú husi loron 20 Maiu 2002.

Deputadu Bankada CNRT, Natalino dos Santos hateten proposta lei ne’e ho artigu sira ne’ebé kompletu no klaru katak atu halakon lei pensaun mensál vitalisia.

“Artigu sira ne’é ho objetivu klaru katak atu halo revogasaun totál ba pensaun mensal vitalisia no pensaun eis titulár sira, ne’ebé nia kontajen ne’e komesa kedas ba kotuk,” Natalino dos Santos esplika.

Iha votasaun ba kada artigu, deputadu sira maioria fó votu ho rezultadu votasaun a-favór 62, kontra 0 no abstensaun 0.

Haktuir ba projetu lei ne’ebé bankada Governu, Partidu Kongresu Nasionál Rekonstrusaun Timorense (CNRT), Partidu Demokrátiku (PD) no opozisaun Kmanek Haburas Unidade Nasionál Timoroan (KHUNTO) aprezenta atu revoga Lei númeru 1/2007, loron 18 Janeiru, no Lei númeru 7/2007 25 Jullu, altera husi lei númeru 7/2017 26 Abríl, ne’ebé estabelese Pensaun Vitalísia ho Regalia sira seluk ba Deputadu no Eis-Titulár Órgaun Soberania.

Deputada Bankada KHUNTU, Deputada Olinda Guterres hateten kontente tamba proposta ba halakon pensaun mensál vitalísia pasa iha espesialidade no final globál ho votu maioria a-favór.

“Ha’u gosta no kontente iha dader Kmanek ida ne’e, tamba buat ne’ebé mak partidu boot tolu halo hetan tiha ona rezultadu. Ba alin no oan sira estudante sira ne’ebé halo manifestasaun para ona, atu kareta fali, atu saida fali buat hotu halakon ona,” Deputada Olinda Guterres hateten.

Nia hatutan, Agradese ba deputadu sira hotu, nudar proponentes mos ba proposta halakon pensaun mensal vitalisia nian agradese ba deputadu hotu-hotu, husi bankada lima iha Parlamentu Nasionál.

Hafoin rezultadu votasaun iha final globál, Prezidente Parlamentu Nasionál, Maria Fernanda Lay, deklara projetu lei númeru 11/VI (3a) kona-bá Revoga Pensaun Mensál Vitalísia ba Deputadu no eis-Titulár Órgaun Soberania no Providénsia sira seluk passa iha finál globál ho votu a-favór 62, kontra 0 no abstensaun 0.

Reportajen ekipa Rafa.tl

Written by: RafaFM

Rate it

Sé maka ita

Harii husi Nilton no Akita durante tempu susar sira hafoin referendu, Rádiu Rafa mosu nu’udar símbolu esperansa no rekonstrusaun iha Timor-Leste. Ida-ne’e maka estasaun rádiu dahuluk ne’ebé mosu hafoin independénsia, halibur foin-sa’e sira, habelar ksolok, no fó lian ba jerasaun foun, maski bainhira barak sei hela iha uma ne’ebé halo ho ahu-ruin hafoin destruisaun ne’ebé kauza hosi violénsia ne’ebé mosu hafoin referendu 1999, iha ne’ebé timoroan sira vota atu haketak hosi Indonézia no harii nasaun ida ne’ebé independente no livre.

Kontaktu sira
error: Content is protected !!