Destaques

Sosiedade Sivíl husu Reitór UNTL Suspende Dosente MFB no Aselera Prosesu Ba Ministériu Públiku

todayOctober 14, 2025 26 11

Background
share close

DILI, RAFA.tl – Sosiedade Sivíl liuhosi Asosiasaun HAK husu ba Rreitór Universidade Nasionál Timor Lorosa’e (UNTL) atu hola desizaun imediatu hodi suspende dosente MBF ne’ebé alegadu ba prátika asédiu seksuál hasoru estudante ativu no la ativu balun husi Departamentu polítika públika, fakuldade siénsia sosiál no aselera prosesu ba Ministériu Públiku (MP).

Vise-Diretór Asosiasaun HAK, Antonino de Limas hateten, HAK nia pozisaun kondena tebes aktu ne’ebé maka dosente MFB halo, no konsidera prátika ida ne’e la merese atu akontese tanba universidade fatin atu aprende la’os atu prátika hahalok immoral sira.

Nia afirma, karik karta suspensaun ne’e universidade diriji ona ba iha legadu, presija mos klareza ba estudante sira, prosesu tenke halo levantamentu hodi hetan serteza.

“Atu dehan karik universidade halo ona, iha parte seluk ha’u hanoin hanesan mos ezijénsia husi estudante sira, liu husi parte vítima sira, ha’u hanoin la’os hotu de’it iha universidade ho suspensaun maibé tenke iha investigasaun kle’an no lori prosesa ba Ministériu Públiku no to’o ba julgamentu iha tribunal,” Antonino de Limas ba Rafa.TL iha edifisiu HAK, Dili, Tersa (14/10/2025).

Universidade Nasionál Timor Lorosa’e hanesan instituisaun públiku ida ne’ebé ema hotu hakarak atu ba kontínua nia estudu no inan-aman barak mós iha dezeju atu oan sira eskola iha UNTL, tanba ne’e tenke hadi’a sistema sira ne’e tanba kazu ida ne’e akontese dalabarak ona.

Vise-Diretór HAK haktuir liután katak, bazeia ba deklarasaun husi Ministru Ensinu Superior Siénsia no Kultura nian, ne’ebé pronunsia katak iha mós kazu asédiu seksuál iha fakuldade seluk, halo UNTL tenke aselera karta suspensaun ba dosente ho inisial MFB no buka tuir mos kazu seluk no enkoraza estudante feto sira atu ko’alia sai buat los no dehan lae ba asédiu seksual iha kampus.

Kazu ne’e akontese iha UNTL bele afeta ba imajen sidadaun Timor-Leste tanba ema barak haruka oan mai eskola buka matenek iha UNTL, tamba ne’e sosiedade sivíl nia opiniaun mak apoiu atu prosesa lalais kazu ida ne’e ho nune’e bele hetan klareza.

“Ha’u hanoin la’ós HAK de’it, kolega sira barak, husi grupu sira seluk Sosiedade Sivíl (NGO) sira seluk mós sei fó apoiu tomak, luta ba saida maka estudante sira no mós vítima sira hasoru. Iha prosesu tomak sira buka  justisa, hanesan organizasaun, hanesan pessoal ita apoiu ba estudante no vítima sira nia luta ne’e,“ Antonino de Limas hateten.

Asosiasaun HAK, husu mós ba Ministériu Públiku (MP), karik kazu ne’e to’o ona ba iha parte Ministériu Públiku nian, tenke aselera lalais, buka atu investiga sásin sira, rekolla evidénsia provativu sira ho justu to’o iha desizaun final.

UNTL suspende ona alegadu MFB

Ministru Ensinu Superiór, Siénsia no Kultura (MESSC, siglá portugés), José Honório da Costa Pereira Jerónimo. Imajen/Rafa.tl

Ministru Ensinu Superior Siénsia no Kultura (MESSC, sigla portugés), José Honório da Costa Pereira Jerónimo, ba jornalista sira hafoin enkontru ho estrutura UNTL ligadu ho asédiu seksuál ne’ebé akontese iha FCS, iha salaun MESSK, Colmera, Dili, Segunda (13/10/2025), hateten Universidade Nasionál Timor Lorosa’e (UNTL) suspende ona alegadu MFB ne’ebé suspeita ba kazu asédiu seksuál iha Fakuldade Siénsia Sosiál (FCS).

Nia afirma husi UNTL suspende ona dosente MFB hodi labele hanorin bainhira nia iha hela kazu. Maibé, kuandu atu kontinua hanorin ka lae, ne’e depende ba nia kazu tanba nia ema funsionáriu públiku, desizaun hotu-hotu iha Komisaun Funsaun Públika (KFP) nia liman. Tanba ne’e estrutura UNTL mak tenke aselera prosesu kazu ne’e ba oin.

“Prosesu Konsellu Dixiplinár mós haruka ona karta ba Komisaun Funsaun Públika tanba nia funsionáriu públiku, depois komisaun mak hasai desizaun ba aktu ne’ebé dosente komete. Ha’u apela katak universidade tenke seguru ba estudante sira sé de’it mak eskola iha-ne’ebá tenke respeita estudante. Estudante tenke hato’o ba parte relevante karik dosente halo asédiu seksual,” Ministru José Honório da Costa Pereira Jerónimo afirma.

Governante ne’e hatutan, étika, moral no respeita ne’e importante ba kada dosente no mós estudante Parte tolu ne’e iha ligasaun ba malu. Tanba kuandu iha identidade mak iha dignidade mós.

Nia afirma Timor-Leste nia kultura ne’e la’ós anarkizmu, brutalizmu maibé diálogu. Entaun, husi ne’e apela ba estrutura UNTL atu halo enkontru regular ida hodi hatene saida mak akontese. Tanba kazu ida hanesan ne’e tenke halo sensibiliza lalais no rezolve. Labele husik to’o grave. Tanba ne’e, bolu estrutura UNTL aselera lalais kazu ligadu ho asédiu seksual ne’ebé akontese iha Fakuldade Siénsia Sosiál.

Nia subliña parte Ministru Ensinu Superior sei haré asuntu ida-ne’e ho kle’an tanba MESSC asina ona konkordánsia ho UN Women ba kazu sira hanesan ne’e.

Reportajen ekipa Rafa.tl

Written by: RafaFM

Rate it

Sé maka ita

Harii husi Nilton no Akita durante tempu susar sira hafoin referendu, Rádiu Rafa mosu nu’udar símbolu esperansa no rekonstrusaun iha Timor-Leste. Ida-ne’e maka estasaun rádiu dahuluk ne’ebé mosu hafoin independénsia, halibur foin-sa’e sira, habelar ksolok, no fó lian ba jerasaun foun, maski bainhira barak sei hela iha uma ne’ebé halo ho ahu-ruin hafoin destruisaun ne’ebé kauza hosi violénsia ne’ebé mosu hafoin referendu 1999, iha ne’ebé timoroan sira vota atu haketak hosi Indonézia no harii nasaun ida ne’ebé independente no livre.

Kontaktu sira
error: Content is protected !!