Ouvir RAFA Ritmo, Voz e Coração de Timor
Ekipamentu no fasilidade jogu online no online scamming ne'ebé PCIC ho SNI halo buska no apreensaun iha Otél Oe-Upu, RAEOA, Segunda kalan, 25 fulan-Agostu 2025. Imajen/Rafa.tl
DILI, RAFA.tl– Prezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta, preokupa ho ezistensia jogu online iha Timor-Leste. Nune’e, nia sei ko’alia ho Primeiru-Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão, atu haree oinsá kontrola másimu no taka jogu online sira ne’e.
Notísia Relevante: Kazu Online Scamming iha Otél Oe-Upu, PCIC Hakle’an Investigasaun Buka Hatene Pesoál Membru Governu Ne’ebé iha Interese
Xefe Estadu Timor-Leste ne’e konsiente katak jogu online ne’e bele ho intensaun di’ak, maibé iha buat sufistikadu lubuk ida ne’ebé mai husi jogu online, hanesan krime organizadu, tráfiku umanu no mós krime sira seluk.
“Ha’u ladun akompaña, ha’u la hatene, jogu online ilegál ka la’e, se Governu mak fó autorizasaun. Ha’u iha elementu ida rekolla informasaun, atu haree ida-ne’e, maibé ita hein Primeiru-Ministru fila mai mak haree tenke kontrola. Ha’u nia amigu balun husi li’ur ne’ebé koñese buat sira ne’e, sira aviza bei-beik, sira hatete, kuidadu ema sira ne’e,” Prezidente Repúblika José Ramos-Horta hodi responde jornalista sira, Kinta (18/09/2025).
Ramos-Horta hateten Jogu online ne’e perigozu tebe-tebes, kuitadu ema barak iha mundu suisidiu, tanba jogu sira ne’e.
Nia afirma tan perigozu bá Timor-oan sira, kasinu ne’ebé reguladu di’ak oin seluk. Iha Singapura, Austrália, tolu ka haat kedas iha Darwin, iha Melbourne, Portugál iha famozu ne’e oin seluk.
Mais kasinu, Ramos-Horta tenik pesoalmente nia la konkorda, ema ne’ebé kiak mehi atu ohin hetan US$100,000 ka US$1,000,000, mais entre ema jogadór rihun sanulu ne’ebé joga, persentajen hira mak lakon, hira mak bele hetan prémiu oan ida ho montante US$10,000 karik mak hetan. Ne’eduni, kasinu mós iha dúvida boot, kuantu mais online ne’e labele kontrola.
Xefe Estadu hatutan, krime organizadu iha mundu ne’e, liuliu iha Europa nakonu loos. “Timor-Leste, ha’u hatete bei-beik, ita Timor-Leste laiha krime organizadu Timorense, laiha Timoroan mete krime organizadu.
Tanba krime organizadu sufistifikadu tebe-tebes, krime organizadu sira buka rai sira ne’ebé frazil, se sira bele, tanba sira sufistifikadu, profisionál 100%, ho ekipamentu hotu-hotu, entaun sira buka rai hanesan Timor.”
Ramos-Horta afirma tan jogu online ne’e tenke taka duni iha ne’e, maibé la’ós fasil, internet livre iha Timor, konetividade di’ak, otaka iha ne’e sira bele joga nafatin, Kambodia ka Filipina, Xina. Ne’e bele taka hotu iha rai laran buat sira ne’e, mais buat sira ne’e sufistifikadu tebe-tebes, difisil.
Nia subliña, Europeia sira mós susar kontrola, Amérika mós susar kontrola, mais se informasaun iha katak jogu online la’o iha Timor-Leste tenke taka duni, mezmu la rezolve 100% mais tenke taka.
Governu Timor-Leste liu hosi Inspesaun Jerál bá Jogu (IGJ, sigla portugés) fó ona lisensa hodi lejitima jogu online hitu (7) no dadaun iha haat mak halo ona atividade iha Dili laran.
Jogu online haat ne’ebé hala’o ona nia atividade mak hanesan ARL Kapstaad Unip.Lda, Frandes Doutel Unip.Lda, Amizade Sentru Online Lda, ho MJX Monjuxacar Lda.
Jogu online haat (4) ne’ebé eziste no halo nia operasaun iha Dili laran mak hanesan; ARL Kapstaad Unip, Lda. lokaliza iha Delta besik ponte foun, no nia filial ida iha Bebonuk. ARL Kapstaad Unip, Lda. hetan lisesna durante tinan 15 (sanulu resin lima).
Jogu online ne’ebé opera husi empreza Frandes Doutel Unip, Lda. lokaliza iha area Kulu-hun de baixu, hetan lisensa tinan rua dadaun estende tan lisensa ba tinan ida.
Amizade Sentru Online, Lda. lokaliza iha besik Sede Suku Bemori no nia filial rua; ida iha Fatuhada no ida seluk iha area Metiaut no empreza MJX Monjuxacar Lda, nia atividade jogu online lokaliza iha Timor Plaza CBD4 nia filial ida iha Delta.
Pratika komun ne’ebé eziste hatudu katak jogu online ne’e iha impaktu no perigu tebes no bele sai prejudisiál tebes bá ema ida-idak no sosiedade mak hanesan;
Destruisaun Finanseira: Jogu online bele hamosu lakon finanseiru signifikativu no bele to’o bankrota, tanba ema barak monu ba dívida ne’ebé labele maneja.
Problema Psikolójiku sira: Jogu online bele hamosu estrese, ansiedade, depresaun, no moras mentál sira seluk tanba presaun atu kontínua joga no lakon kontrolu.
Dependénsia: Jogu online bele hamosu dependénsia, hodi halo susar bá ema ida atu para joga maske hetan lakon signifikativu.
Estragu ba Relasaun: Jogu online bele estraga relasaun ho família no belun sira tanba bosok ka neglijénsia bá responsabilidade.
Fraude no Seguransa: Jogu online dala barak asosiadu ho fraude, na’ok identidade, no kestaun seguransa sira seluk tanba tranzasaun finanseira sira ne’ebé la seguru.
Impaktu Sosiál sira: Jogu online bele hamosu problema sosiál sira hanesan aumentu krime, abuzu droga, no perturbasaun sira bá orden públika.
Falta Regulamentu: Fatin jogu online barak maka ladún iha regulasaun, hodi halo jogador sira laiha rekursu legál bainhira mosu problema.
Reportajen Ekipa Rafa.tl
Written by: RafaFM
Horta Sei Ko’alia ho Xanana Taka Jogu Online iha Timor-Leste
Harii husi Nilton no Akita durante tempu susar sira hafoin referendu, Rádiu Rafa mosu nu’udar símbolu esperansa no rekonstrusaun iha Timor-Leste. Ida-ne’e maka estasaun rádiu dahuluk ne’ebé mosu hafoin independénsia, halibur foin-sa’e sira, habelar ksolok, no fó lian ba jerasaun foun, maski bainhira barak sei hela iha uma ne’ebé halo ho ahu-ruin hafoin destruisaun ne’ebé kauza hosi violénsia ne’ebé mosu hafoin referendu 1999, iha ne’ebé timoroan sira vota atu haketak hosi Indonézia no harii nasaun ida ne’ebé independente no livre.
Copyright Rafa.tl - Desenvolvido por Justweb.pt