Destaques

Estudante Sira Denúnsia Dosente MFB Prátika Asédiu Seksuál

todayOctober 6, 2025 94 1

Background
share close

DILI, RAFA.tl–Estudante sira husi Departamentu Polítika Públika, Fakuldade Siénsia Sosiál (FCS, sigla portugés) husi Universidade Nasionál Timor Lorosa’e (UNTL), Segunda (06/10/2025), halo protestu hasoru Dekanu Fakuldade hodi ejize dimete dosente ho insiál MFB tanba deskonfia pratika asédiu seksuál hasoru estudante feto balu iha Departamentu Polítika Públika.

Iha asaun protestu ne’e, estudante ativu  no la ativu sira husi Departamentu Polítika Públika, Fakuldade Siénsia Sosiál  fó ultimatu loron-tolu tenke demite dosente MFB ba aktu ne’ebé sira konsidera violasaun grave ba direitu umanu.

Ultimatu ne’e hahú husi loron 06 to’o loron 08 fulan-Outubru, tinan ne’e, atu universidade  demite imediatamente MFB husi knaar hanesan dosente.

Portavós ba vitíma sira, José Alexandre Gama, afirma UNTL nu’udár instituisaun Estadu ne’ebé sai hanesan espasu ba estuda, peskiza no dedikasaun komunitária hodi dezenvolve siénsia, teknolojia no kultura iha Timor-Leste.  Tanba ne’e, UNTL tenke promove ambiente ida ne’ebé seguru, inkluzivu no edukativu.

Estudante sira ne’ebé envolve iha asaun protestu ne’e ho lian maka’ás, afirma la iha toleránsia ba deskriminasaun no violénsia ho forma oioin kontra direitu ema nian, liu-liu violénsia bazeia ba jéneru, violasaun seksuál, asédiu seksuál hasoru estudante feto sira.

Sira hateten aktu dosente MFB nian ne’e la’ós foin akontese, maibé tinan barak ona, hodi rezulta estudante feto barak sai vitíma, maibé tanba kbiit la to’o, vitíma sira nonook no taka de’it.  Mézmu sira konsiente katak asédiu seksuál husi dosente ba sira ne’e hatun sira nia dignidade, la sente seguru iha prosesu aprendizajen no balun lakon nia estudu.

“Ami alumni no estudante ativu sira husi Departamentu Polítikas Públikas, lamenta ho aktu ne’ebé halo husi dosente MFB ho estatutu funsionáriu permanente ne’ebé uza nia autoridade  ho modu oioin atu hetan benifisiu seksuál ba nia aan,” José Alexandre Gama afirma.

Estudante sira hatete sira iha prova balu kona-bá dosente MFB halo asédiu seksuál hasoru estudante sira iha Departamentu Polítikas Públikas, liuhosi komunikasaun sira hanesan WhatsApp no kontaktu direta ho estudante feto balu ho forma eskrita no verbal, fó komentáriu ba atributu fiziku, obriga estudante manda fotografia hodi hatudu sira-nia órgaun sensitivu ba dosente ne’e.

Martinho da Costa nu’udár mós protavós ida hateten,  hahalok ida ne’e la’ós foin akontese iha tinan ida ne’e, maibé kleur ona akontese  tanba nia aktu ne’e profisionál tebes to’o estudante sira hasoru tenke rai telefone entaun laiha prova sufisiente, no sempre lakon iha kazu sira hanesan ne’e.

“Ami asegura  ona evidénsia natoon ona para husu  demite dosente MFB,” Martinho da Costa hateten.

Nelisa da Costa Martins, nu’udár estudante no sasin haktuir  hanesan estudante iha Departamentu Politika Publika, FCS-UNTL iha tinan 2019,  iha momentu ne’e nia prosesu aprendizajen la’o ho di’ak iha semester V no VI, maibé hahalok dosente MFB nia tenke transferensia ba Universidade da Paz (UNPAZ) hodi kontinua estudu.

“Iha momentu ami ezame matéria Gestão dos Projetos, momentu ne’eba ami hala’o ho ezame orál, eskrita la iha, iha ezame orál ne’e ha’u la tuir. Tanba ezame orál ne’e tuir naran alfabetu entaun ha’u nia kolega balun ne’ebé ezame uluk hetan asédu seksuál iha balun mós liu husi mensajen. Entaun momentu ne’ebá ha’u rona ha’u tauk, ha’u ba uma relata ba ha’u nia pai katak ha’u lakohi tuir  ezame tanba tauk ha’u ba mosu hanesan ha’u nia kolega sira liu tiha ona, iha momentu ne’ebá ha’u nia pai konsege kontaktu duni Reitór,” Nelisa konta tuir.

Estudante ne’e konsege tuir matéria selu-seluk, maibé nia sente la konfortavel no nia deside halo karta transferensia ba Universidade da Paz (UNPAZ).

Alumni Departamentu Polítika Públika, Arminda Godinho Pereira, hateten mós katak hahalok dosente MFB nian ne’e halo estudante feto barak sente la seguru, mézmu ema barak sente  la barani atu ko’alia sai, iha tinan barak dezde 2008.

Arminda Godinho Pereira husu ba estudante feto sira atu ko’alia sai hodi kombate atitude  dosente sira nian ne’ebé aproveita sira-nia poder iha universidade hanesan dosente pratika hahalok sira ne’ebé la refleta natureza universidade nian no kontínua tau estudante feto sira iha risku no trauma ba violénsia seksuál.

Reportajen Ekipa Rafa.tl

Written by: RafaFM

Rate it

Sé maka ita

Harii husi Nilton no Akita durante tempu susar sira hafoin referendu, Rádiu Rafa mosu nu’udar símbolu esperansa no rekonstrusaun iha Timor-Leste. Ida-ne’e maka estasaun rádiu dahuluk ne’ebé mosu hafoin independénsia, halibur foin-sa’e sira, habelar ksolok, no fó lian ba jerasaun foun, maski bainhira barak sei hela iha uma ne’ebé halo ho ahu-ruin hafoin destruisaun ne’ebé kauza hosi violénsia ne’ebé mosu hafoin referendu 1999, iha ne’ebé timoroan sira vota atu haketak hosi Indonézia no harii nasaun ida ne’ebé independente no livre.

Kontaktu sira
error: Content is protected !!